Bij Deltron, al sinds 2008 specialist in 27MC, UHF/VHF communicatie en scanners, krijgen we vaak vragen over het correct afstellen van antennes. Het internet staat vol met adviezen, maar helaas zijn die niet altijd betrouwbaar. Daarom delen wij in deze blog de juiste informatie en praktische tips voor het afstellen van je antenne, zodat je zeker weet dat je zendsysteem optimaal presteert.
Wat is SWR en waarom is het belangrijk?
SWR staat voor Standing Wave Ratio, oftewel staande golfverhouding. Het is een maat voor hoe efficiënt het zendvermogen van je radio via de coaxkabel en antenne wordt uitgezonden. Een SWR van 1:1 is perfect: alle energie wordt benut. Hoe hoger de waarde, hoe meer vermogen terugkaatst, wat kan leiden tot vermogensverlies en zelfs schade aan je apparatuur.
Staande golven eenvoudig uitgelegd
Vergelijk het met een lange touw waar je aan één kant een ruk aan geef; zodat het touw gaat 'golven' en beweegt naar de andere kant en weer terug. Dat terugkaatsen noemen we een staande golf. Dit gebeurt ook met radiosignalen. Met een goede afstemming minimaliseer je die reflectie.
Hoe SWR je bereik beïnvloedt
Een hoge SWR beperkt niet direct je zendbereik, maar zorgt wel voor energieverlies en kan je eindtrap beschadigen. Bij een goede afstelling straalt je antenne meer vermogen uit, wat indirect je bereik vergroot.
Wat is een goede SWR-waarde?
Ideaal is een SWR onder de 1,5. Tot 2,0 is acceptabel. Boven de 3,0? Dan loop je risico op schade. Tijd om actie te ondernemen! Zorg altijd voor een correcte montage met voldoende massa of grondvlak. Alleen dan haal je de maximale prestaties uit je antenne-installatie.
Nooit zenden zonder antenne
Gebruik je 27MC transceiver nooit zonder een aangesloten antenne of een goede dummy load. Doe je dit wel, dan loop je grote kans dat de eindtrap kapot gaat — en die valt nooit onder garantie. Wil je je radio testen? Sluit dan één van de twee correct aan.
Massa is je beste vriend
Elke standaard antenne heeft massa (tegen capaciteit) of grondvlak nodig om goed te functioneren. Bij voertuigen fungeert het metalen chassis als massa. Bij campers of kunststof voertuigen gebruik je het beste een no ground antenne waarbij de coax een deel van de massa overneemt.
Afstellen en meten
Veel antennes zijn af-fabriek al goed afgesteld, mits je de kabel op lengte laat en voor een goede massa zorgt. Toch is het altijd verstandig om na montage een SWR-meting te doen. Hiermee meet je de reflectie van het signaal en voorkom je schade aan je radio.
Gebruik een multimeter om de coaxkabel op breuken of kortsluiting te controleren. Let op: base-loaded antennes zoals Firestik no ground en Sirio Turbo kunnen sluiting geven bij het meten — dit is normaal.
SWR afstellen, zo doe je dat
- Sluit je SWR-meter (of SWR- en Watt meter) aan tussen de transceiver en de antenne.
- Indien jouw SWR-meter een "SWR" stand heeft, dan zet hem hierop. Indien jouw meter geen SWR-stand heeft kun je deze stap overslaan.
- Zet de transceiver op kanaal 20*
- Zet de SWR meter op "Forward" (FWD)
- Knijp de handmicrofoon in en houdt deze ingedrukt
- Draai met de knop op de SWR-meter de naald in het scherm op "SET" of "CAL"
- Laat de microfoon los
- Zet de SWR-meter op "Reflected" (REF)
- Knijp de microfoon weer in en houdt deze ingedrukt
- De SWR-meter zou nu een SWR-waarde aan moeten geven die zo laag mogelijk is. Let op: zodra de SWR-meter een waarde van 2.5 aangeeft of in het rood staat, houdt dan de microfoon niet te lang ingedrukt, dit kan ervoor zorgen dat je eindtransistor doorbrand of plat gezegd dat je je 27MC bak opblaast.
*De reden dat we kanaal 20 gebruiken voor het afstellen van de SWR is omdat we uitgaan van een 27MC transceiver met 40 kanalen. Hoe lager in kanalen, hoe lager de SWR en hoe hoger in kanalen, hoe hoger de SWR.
Forward en Reflected vermogen
Op een antennekabel ontstaat een staande golf door twee signalen: het forward (FWD) en het reflected (REF) vermogen. Het forward vermogen is het signaal dat van je zender naar de antenne gaat – dit is de energie die je daadwerkelijk wilt uitzenden. Het reflected vermogen daarentegen is het deel van dat signaal dat niet door de antenne wordt uitgestraald en dus terugkaatst richting de zender. Een SWR-meter meet beide signalen. Zet je de schakelaar op FWD, dan meet de meter het uitgaande vermogen. Zet je hem daarna op REF, dan zie je hoeveel vermogen er wordt teruggekaatst. Deze waarden samen bepalen de SWR en geven inzicht in de efficiëntie van je antennesysteem.
Wat zegt de SWR-waarde over je antennesysteem?
- Een SWR van 1:1 (of gewoon 1.0) betekent dat al het zendvermogen van je radio effectief wordt opgenomen door de antenne – ideaal, maar in de praktijk bijna nooit haalbaar. Kabels en connectoren zorgen altijd voor een klein beetje reflectie. Een SWR van 1.2 of 1.3 wordt daarom als uitstekend beschouwd.
- Bij een SWR van 1.5 wordt vrijwel al het vermogen nog steeds goed verwerkt door de antenne. Slechts een klein deel wordt teruggekaatst, wat geen enkel probleem vormt.
- Een SWR van 1.8 wijkt iets af van het ideale, maar de meeste zenders functioneren hier nog prima op. Sommige breedband-antennes halen aan de randen van hun bereik ook waardes tot 1.8 – dit is nog acceptabel.
- Vanaf een SWR van 2.0 wordt het wat kritisch. Hoewel de meeste zenders het nog aankunnen, is het verstandig om bij vermogens vanaf 100 watt je antennesysteem te controleren en bij te stellen. Streef dan naar een SWR van 1.5 of lager.
- Een SWR van 2.5 of hoger is echt te hoog. Sommige zenders kunnen hierdoor beschadigd raken. Gebruik je zender niet als de SWR zo hoog is – tijd voor een grondige controle van je systeem!
Veel voorkomende problemen bij het afstellen van je SWR
- Is de SWR op kanaal 40 te hoog? Dan moet je de antennespriet inkorten. De manier waarop verschilt per antenne. Bij de ene moet je mm voor mm afknippen en bij de ander zit een stelschroef die je in- en uit kunt draaien.
- Is de SWR op kanaal 1 te hoog? Dan moet je de antennespriet verlengen.
- Slaat de naald van de SWR-meter in het rode gebied? Dan is er mogelijk kortsluiting in je antennesysteem. Afstellen heeft dan geen zin tot het probleem is opgelost.
De oorzaken van een te hoge SWR
- Slechte of beschadigde coaxkabels
- Verkeerde of niet-afgestemde antennes
- Slechte massa of reflectie
- Obstakels zoals gebouwen of metalen daken tijdens afstelling\
Tips om je antenne af te stellen
- Stem de antenne af op een open plek, zonder obstakels
- Vraag iemand om je te helpen, de ene persoon meet en de andere persoon stelt de antenne af.
- Gebruik de juiste antenne voor jouw toepassing bijvoorbeeld bij breedbandige transceivers hoort ook een breedbandige antenne.
- Belangrijk: Blijf niet in de buurt staan van de antenne tijdens de metingen
Extra hulpmiddelen
Gebruik een kruisnaaldmeter voor nauwkeurigere metingen van zowel vermogen (wattage) als SWR. Let erop dat je de juiste kabels gebruikt en dat de connectoren goed vastzitten.
Daiwa CN-901HP3 kruisnaald meter voor het meten van SWR en vermogen
K-PO SWR-430 SWR en Watt meter
Digitale vs. analoge SWR-meters: wat werkt het best?
Hoewel digitale SWR-meters steeds populairder worden, geven veel ervaren gebruikers nog steeds de voorkeur aan analoge meters. De reden? Een analoge naald biedt een vloeiende beweging die gemakkelijk te interpreteren is. Bij digitale meters veranderen de getallen vaak zo snel dat ze lastig af te lezen zijn, tenzij de meter beschikt over een peak hold-functie die de hoogste waarde enkele seconden vasthoudt.
Gebruik je echter FM of een andere constante draaggolven-modus? Dan zijn digitale meters prima geschikt, omdat het uitgangsvermogen tijdens modulatie nauwelijks fluctueert. Voor dagelijks gebruik en afstellen is een betrouwbare analoge meter vaak de meest gebruiksvriendelijke keuze.
Antenne afstellen in de juiste omgeving
Tuning doe je in een open omgeving. Dus niet naast gebouwen, onder bomen of hoogspanningsdraden, en zeker niet terwijl iemand de antenne vasthoudt. Houd ook minimaal 30 cm afstand tussen meerdere antennes om verstoringen te voorkomen.
Let op het gehele systeem
De prestaties van je 27MHz transceiver zijn afhankelijk van het hele systeem: antenne, voet en coaxkabel. Veel problemen ontstaan door slechte kabels, foute pluggen of ontbrekende massa. Zelfs een slechte SWR-meter kan voor verwarring zorgen. Denk aan je antenne zoals aan speakers in een stereo-installatie: goede speakers maken het verschil. De benodigde tussenkabel waarmee je een SWR-meter of een lineair aan kunt sluiten op een 27MHz transceiver zijn aan beide uiteinden voorzien van een gesoldeerde PL (UHF-Male) connector, deze coaxkabels zijn verkrijgbaar in diverse lengtes van 40 cm tot 10 meter.
SWR zegt veel over de gezondheid van je antennesysteem. Door een lage SWR te behouden, voorkom je vermogensverlies, schade aan je radio en vergroot je de effectiviteit van je zendinstallatie. Investeer in een goede SWR-meter, kabels en antenne voor optimaal resultaat.
Werkt je mobiele antenne niet naar behoren?
Heb je na aanleiding van deze blog nog vragen of begrijp je iets nog niet helemaal? Neem dan contact met ons op, wij helpen je graag!
Veelgestelde vragen over het afstellen van je 27MC antenne
Wat is SWR precies?
SWR staat voor Standing Wave Ratio (staande golfverhouding). Het geeft aan hoe goed je antennesysteem het zendvermogen gebruikt. Hoe lager de SWR, hoe beter je signaal wordt uitgestraald. Een hoge SWR betekent vermogensverlies en kan schade veroorzaken.
Wat is een goede SWR-waarde?
Een SWR tussen 1.0 en 1.5 is ideaal. Tot 2.0 is acceptabel. Boven de 2.5 wordt het risicovol en kan het je 27MC transceiver beschadigen. Regelmatig meten en afstellen is dus cruciaal.
Hoe stel ik mijn 27MC antenne correct af?
Gebruik een SWR-meter en stel af op kanaal 20. Meet zowel het forward als reflected vermogen. Verlaag de SWR door de antennespriet aan te passen: inkorten als de SWR op hogere kanalen te hoog is, verlengen als hij op lage kanalen te hoog is.
Waarom mag je nooit zenden zonder antenne?
Zenden zonder antenne of dummy load veroorzaakt directe schade aan de eindtrap van je zender. Gebruik altijd een aangesloten antenne of geschikte dummy load bij testen.
Wat is massa en waarom is het belangrijk?
Massa (grondvlak) is essentieel voor de werking van standaard antennes. Bij voertuigen dient het metalen chassis als massa. Heb je een camper of kunststof voertuig? Dan heb je een No Ground Plane antenne nodig.
Kan ik SWR meten met een multimeter?
Nee, een multimeter meet geen SWR. Je kunt er wel de coaxkabel op breuken of kortsluiting mee controleren. Gebruik altijd een SWR-meter om de juiste waarde te meten.
Wat is het verschil tussen forward en reflected vermogen?
Forward vermogen is het signaal dat van je zender naar de antenne gaat. Reflected vermogen is wat terugkaatst. Een SWR-meter vergelijkt deze twee om te bepalen hoe efficiënt je antennesysteem werkt.
Wat zijn veelvoorkomende oorzaken van een hoge SWR?
Veelvoorkomende oorzaken zijn: slechte coaxkabels, verkeerde antennes, geen massa, of obstakels zoals gebouwen tijdens afstellen. Controleer ook je connectoren en montageplek.
Welke SWR-meter moet ik gebruiken: digitaal of analoog?
Analoge meters geven vloeiende feedback en zijn gebruiksvriendelijk. Digitale meters zijn nauwkeurig, maar kunnen moeilijk af te lezen zijn zonder peak hold functie. Voor beginners is een analoge meter vaak makkelijker in gebruik.
Waar moet ik op letten bij het afstemmen van de antenne?
Stem af op een open plek zonder obstakels, gebruik de juiste kabels, en blijf tijdens de meting uit de buurt van de antenne. Zorg ook voor voldoende afstand tot andere antennes om verstoringen te voorkomen.
